Gminna Ewidencja Zabytków
Gminna ewidencja zabytków

Rybno-palac.pdf
Rybno-park.pdf
Rybno-aleje.pdf
Rybno-kosciol.pdf
Rybno-mur-kosciola.pdf
Rybno-dzwonnica.pdf
Rybno-figura-nmp.pdf
Rybno-cmentarz-parafialny.pdf
Rybno-cmentarz-przykoscielny.pdf
Rybno-spichlerz.pdf
Zlota-dwor.pdf
Zlota-park.pdf
Zlota-obora-i-stajnia-d-folwarku.pdf
Zlota-kurhan.pdf
Zlota-kapliczka.pdf
Cypriany-kapliczka.pdf
Cmiszew-park.pdf
Jasieniec-kapliczka.pdf
Jasieniec-park.pdf
Matyldow-cmentarz.pdf
Nowa Wies-kapliczka.pdf
Nowy Szwarocin-kapliczka.pdf
Rybionek-cmentarz.pdf
Stary Szwarocin-kapliczka.pdf
Wezyki-kapliczka.pdf
Wezyki-cmentarz.pdf

1. Podstawa prawna opracowania
 
Podstawę prawną opracowania stanowią:
- art. 22 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z dnia 17 września 2003 r. z późn. zm.), według którego wójt prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, w gminnej
ewidencji zabytków powinny być ujęte: zabytki nieruchome wpisane do rejestru, inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim
konserwatorem zabytków
- art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 18 marca 2010 r, o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 5 maja 2010 Nr 75 poz. 474),  który nakłada na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) obowiązek założenia gminnej ewidencji zabytków, w terminie 2 lat od dnia  przekazania przez wojewódzkiego konserwatora zabytków wykazu zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru, wykazu innych zabytków nieruchomych znajdujących się w wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz zabytków nieruchomych wyznaczonych przez wojewódzkiego konserwatora zabytków do ujęcia w wojewódzkiej ewidencji zabytków
- § 12 rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. z 2004 r., Nr 124, poz. 1305), który określa warunki, jakim powinna odpowiada karta adresowa zabytku w sposób następujący:
1. Karta adresowa zabytku zawiera w szczególności wskazanie rodzaju zabytku, jego nazwę i miejsce położenia, z podaniem miejscowości,
nazwy ulicy i numeru posesji oraz nazwy gminy i powiatu.
2. Wójt (burmistrz, prezydenta miasta) włącza kartę adresową do gminnej ewidencji zabytków po sprawdzeniu, czy dane zawarte w karcie
ewidencyjnej są wyczerpujące i zgodne ze stanem faktycznym.
 
2. Podstawa formalna opracowania
 
Podstawą formalną opracowania jest umowa o dzieło nr 19/2011, zawarta w dniu 28.01.2011 pomiędzy Wójtem Gminy Rybno – Grzegorzem
Kropiakiem a Martą Kruczyńską, na wykonanie pracy autorskiej w postaci: gminnej ewidencji zabytków nieruchomych na terenie gminy Rybno.

 3. Metodologia
 
Niniejsze opracowanie wykonane zostało zgodnie z umową i zawiera:
1. Podstawa prawna opracowania
2. Podstawa formalna opracowania
3. Metodologia
4. Szkic historii i rozwoju przestrzennego gminy
5A. Wykaz zabytków nieruchomych
5B. Wykaz stanowisk archeologicznych wg AZP
6. Bibliografia i wykaz akt archiwalnych
7. Mapę z zaznaczeniem obiektów w rejestrze zabytków, granic obszarów wpisanych do rejestru zabytków, obiektów w gminnej ewidencji
zabytków oraz stanowisk archeologicznych. Mapę wykonano na bazie podkładów pozyskanych w Centralnym Ośrodku Dokumentacji
Geodezyjnej i Kartograficznej w Warszawie, skala 1:10 000. Mapa, ze względu na precyzyjną lokalizację stanowisk archeologicznych, nie
może być publikowana na stronach internetowych Urzędu Gminy.
Opracowanie zostało wykonane w 1 egzemplarzu oraz w wersji elektronicznej dla Urzędu Gminy w Rybnie i Wojewódzkiego Urzędu Ochrony
Zabytków, celem ostatecznego komisyjnego uzgodnienia gminnej ewidencji zabytków.
8. Katalog kart adresowych zabytków
 
 
Kwalifikowanie obiektów do ujęcia w gminnej ewidencji zabytków oparto na następujących kryteriach, podyktowanych zapisami art. 3 ustawy z
dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie dóbr zabytków i opiece nad zabytkami:
- data powstania (kwalifikowano dzieła architektoniczne epok zamkniętych)
- wartości artystyczne: rozumiane jako wartości przestrzenne będące owocem twórczości architektonicznej i urbanistycznej oraz wszelkie
wartości estetyczne oddziałujące emocjonalnie, czyli cechy plastyczne, stylistyczne, dekoracyjne ale też funkcjonalne, konstrukcyjne,
materiałowe, oraz sytuacyjne (urbanistyczne/krajobrazowe);
- wartości historyczne
- wartości naukowe, czyli wynikające z siły dowodowej zabytku jako dokumentu minionej epoki; 
- zabytki techniki – obiekty dość skromne architektonicznie, ale posiadające wartość dokumentalną rozwoju techniki na danym obszarze
(np. młyny);
- stan zachowania – kwalifikowano obiekty stosunkowo najmniej przekształcone, o możliwie nie zmienionej formie architektonicznej. Nie
uwzględniono budynków, które uległy znacznym przekształceniom (nadbudowy i rozbudowy zmieniające pierwotną stylistykę, modyfikacja
wyglądu elewacji poprzez zmianę wykrojów i rytmów otworów  okiennych i drzwiowych, zmianę wykończenia elewacji na niezgodny z
oryginalnym charakterem), ponieważ tego typu zmiany powodują utratę wartości zabytkowych.
 
W ramach niniejszego opracowania dokonano weryfikacji Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków nadesłanej przez Wojewódzki Urząd Ochrony
Zabytków w Warszawie Delegatura w Płocku pismem z dnia 25.10.2010 r nr DP4165-13/10. Wykreślono z niej obiekty nieistniejące, w stanie
ruiny,  śmierci technicznej oraz obiekty nie posiadające wartości historycznej, artystycznej oraz naukowej w rozumieniu przytoczonej wyżej
ustawy. Ich listę przedstawiono poniżej.
 
Rolniczy od wieków charakter gminy zdeterminował typy istniejącego tu osadnictwa i architektury. Z funkcjonujących dawniej na jej terenie
pięciu majątków szlacheckich: w Złotej, Jasieńcu, Ćmiszewie, Szwarocinie, i Rybnie zachowały się dwory w Rybnie i Złotej oraz parki w Rybnie,
Złotej, Ćmiszewie oraz relikty parku w Jasieńcu. Wszystkie te założenia (poza Jasieńcem) wpisane zostały do rejestru zabytków.
Najbardziej okazały z nich majątek Zabłockich w Rybnie posiadał również parową gorzelnię, destylarnię wódek, likierów i araku: nieco później
uruchomiono fabrykę octu. Wszystkie te obiekty uległy zniszczeniu; zachował się jedynie młyn datowany na 2 połowę XIX w, położony przy ul.
Wyszogrodzkiej oraz dawny spichlerz folwarczny, wpisany do rejestru zabytków.
Prócz dworów i parków dawnych majątków szlacheckich, w ewidencji znalazły się również przykłady budownictwa wiejskiego. Są to budynki
mieszkalne oraz charakterystyczne dla tego rejonu murowano-kamienne obory. Ze względu na unikalność rozwiązań konstrukcyjnych i
materiałowych oraz wysoki stopień zachowania oryginalnej substancji, powinny one podlegać ochronie konserwatorskiej.  
Osobną grupę zabytków gminy stanowią kapliczki przydrożne, w tym kilka przykładów ciekawych kapliczek kubaturowych (Nowy Szwarocin,
Wężyki, Złota).
Koniec XVIII i pierwsza połowa XIX wieku była okresem masowego napływu osadników niemieckich na Mazowsze. Byli oni odnotowywani w
ramach spisów powszechnych niemal w każdej wsi w gminie Rybno. Dziś jedynym materialnym śladem ich obecności są dwa zdewastowane
cmentarze ewangelickie: w Matyldowie i Rybionku,  oraz budynek przy ul. Kasztanowej 4 w Rybnie, będący prawdopodobnie kaplica
ewangelicką. Do ewidencji wpisano również dwa cmentarze żołnierzy niemieckich z okresu I wojny światowej: w Złotej i Wężykach.
 
W ramach badań w terenie odkryto również 4 dodatkowe obiekty o wartościach zabytkowych, które nie znalazły się w Wojewódzkiej Ewidencji
Zabytków. Autorka opracowania wykonała dla nich karty ewidencyjne. Włączenie ich do gminnej ewidencji zabytków zależy od decyzji Wójta
gminy. Są to:
1.  Jasieniec, relikty parku podworskiego
2.  Koszajec 16, dom mieszkalny
3.  Matyldów 12, dom mieszkalny
4. Złota, obora i stajnia pofolwarczne